Τέτοιες μέρες παραμονές του ιστορικού ΟΧΙ των Ελλήνων με πιάνει μια μελαγχολία σκεπτόμενος τι πέρασαν οι πρόγονοι μας εκείνα τα χρόνια του πολέμου αλλά και της κατοχής .
Κάποιοι σκοτώθηκαν , κάποιοι τραυματίστηκαν και έμειναν σακάτηδες σε όλη τους τη ζωή , κάποιοι πέθαναν από την πείνα κάποιοι ευτυχώς την γλίτωσαν αλλά οι μνήμες τους, τους συντρόφευαν πάντοτε.
Σκέφτηκα να πάρω μια συνέντευξη από κάποιον που να γνωρίζει γεγονότα που διαδραματίστηκαν
στον Βόλο και στην ευρύτερη περιοχή . Δύσκολο όμως γιατί αυτή η γενιά έχει “φύγει” αν υπάρχουν
κάποιοι εναπομείναντες μετρημένοι στα δάκτυλά του ενός χεριού δεν ξέρω αν θα μπορούσαν
να θυμηθούν και φυσικά να τα διηγηθούν.
Ας είναι όμως, είπα, θα κάνω εγώ ένα θέμα να τιμήσω όλους αυτούς τους πονεμένους
ανθρώπους να φέρω μνήμες, όχι της πρώτης γραμμής του πολέμου αλλά στα μετόπισθεν .
Γι’ αυτούς δηλαδή που έμειναν πίσω στα σπίτια τους τους γέροντες και τις γιαγιάδες ,
τις γυναίκες , τα παιδιά που ναι μεν αγωνιούσαν γι’αυτούς που πολεμούσαν από την άλλη
ήθελαν να σωθούν , να ζήσουν να ανταμωθούν πάλι όλοι μαζί με τους αγαπημένους τους στο
μέτωπο .
Έτσι ξεκίνησα να ψάχνω, τι άλλο; Μα τους τρόπους και τους τόπους που αναγκάζονταν
να μείνουν όταν οι σειρήνες της πόλης ούρλιαζαν για επερχόμενη αεροπορική επιδρομή .
Και αυτά ήταν τα πολεμικά καταφύγια .
Μια περιπλάνηση σε μια μυστηριώδη «αθέατη πλευρά» της πόλης μας, μέσα σε σκοτεινούς
θαλάμους και υπόγειες στοές, σε μέρη γεμάτα μυστικά που ξεχάστηκαν από τον χρόνο.
Με επιτόπια έρευνα σε 2-3 που μας έγιναν γνωστά από διηγήσεις αλλά και από πλήθος
αρχείων και πηγών .
Η ιστορία των καταφυγίων ξεκινάει λίγο μετά το 1936. Ο τότε κυβερνήτης Ιωάννης Μεταξάς
προβλέποντας όχι μόνο την επικείμενη έλευση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και τον σημαντικό ρόλο που
θα διαδραμάτιζε το αεροπλάνο, ως πολεμικό μέσο , εκτίμησε ότι οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί του
αστικού ιστού θα ήταν ένα συχνό φαινόμενο στη μεγάλη σύγκρουση που ερχόταν. Έτσι, προχώρησε
στην
εκπόνηση και εκτέλεση ενός καλά οργανωμένου και φιλόδοξου σχεδίου πολιτικής προστασίας.
Σημαντική
πτυχή αυτού του σχεδίου, ήταν η δημιουργία όσο το δυνατόν περισσότερων καταφυγίων.
Μεταπολεμικά, από τα εκατοντάδες καταφύγια, που χτίστηκαν τα ταραγμένα εκείνα χρόνια, τα
περισσότερα μπαζώθηκαν, θάφτηκαν ή μετατράπηκαν σε αποθήκες. Ο χρόνος -αλλά και ο
άνθρωπος- συνέβαλε στο να χαθούν οι περισσότεροι από αυτούς τους χώρους, στη λήθη.
Ελάχιστα μόνο καταφύγια σώζονται,
τελευταίοι μάρτυρες ενός σημαντικού κεφαλαίου της ελληνικής Ιστορίας.
Σχεδόν 3/4 του αιώνα μετά την κατασκευή τους, τα υπόγεια καταφύγια παραμένουν, εν πολλοίς,
άγνωστα. Παρότι πολλά εξ αυτών βρίσκονται κυριολεκτικά δίπλα μας, παραμένουν αθέατα,
κρατώντας
καλά κρυμμένα τα μυστικά τους.
Συχνά, βαδίζουμε δίπλα τους – ενίοτε και πάνω τους, χωρίς να γνωρίζουμε την ύπαρξη ή την ιστορία τους.
«Το Καταφύγιο στον σιδηροδρομικό σταθμό Βόλου»
Όλες οι μεγάλες πόλεις της χώρας δέχθηκαν λίγο πολύ αεροπορικές επιθέσεις κατά την περίοδο του
Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Βόλος με το λιμάνι του και τον Σιδηροδρομικό Σταθμό δεν θα μπορούσε
να αποτελέσει εξαίρεση.
Έτσι λοιπόν η πρώτη μας επίσκεψη ήταν το καταφύγιο του Σιδηροδρομικού σταθμού Βόλου .
Αφού ζητήσαμε ειδική άδεια για να φωτογραφίσουμε τον χώρο ακολουθήσαμε τον σταθμάρχη Βόλου κ.Γεώργιο Αποστολέρη τον οποίο και ευχαριστούμε ειλικρινά και ο οποίος είχε και τα κλειδιά του καταφυγίου .
Αφού άνοιξε μία βαριά μεταλλική πόρτα από αυτές που συναντάμε στα πλοία με αεροστεγή μόνωση κατεβήκαμε με προσοχή δέκα σκαλοπάτια για να αντικρίσουμε συγκλονιστική εικόνα .
Μέσα στο απόλυτο σκοτάδι διασώζεται άθικτο το μυστικό πολεμικό καταφύγιο του Σιδηροδρομικού σταθμού Βόλου .
Πρόκειται για έναν συναρπαστικό χώρο που φέρνει στο φως ένα σημαντικό κομμάτι της πολεμικής ιστορίας αυτής της πόλης .
Κοίταξα αποσβολωμένος τον Σταθμάρχη ο οποίος φαίνονταν εξοικειωμένος με τον χώρο , αφού θα έπρεπε να είχε κατέβει και κάποιες άλλες φορές προφανώς για εκπαιδευτικούς λόγους και άρχισε να με “ξεναγεί” στους διαδρόμους του κτιρίου .
Το καταφύγιο χτισμένο από οπλισμένο μπετόν, διαθέτει μία κεντρική είσοδο και τρεις εξόδους κινδύνου οι οποίες ήταν κλειστές με πέτρες οπως φαίνεται στη φωτογραφία . Σώζεται άθικτο μέρος του δικτύου ηλεκτρικού ρεύματος (42 βολτ), βάσεις εξαερισμών και διάδρομοι.
Όπως μας εξιστορεί ο κ.Γεώργιος Αποστολέρης, το κτίσμα πρέπει να έγινε γύρω στο 1937 για την προστασία μόνο των εργαζομένων του σταθμού οι οποίοι εκείνο τον καιρό ξεπερνούσαν τα 300 άτομα .
Το κτίριο χωρούσε 200 άτομα και συγκέντρωνε τους σιδηροδρομικούς όταν ηχούσε η σειρήνα που ήταν εγκατεστημένη στο χώρο του σταθμού .
Το κτίσμα είναι άδειο αλλά εκείνο τον καιρό υπήρχαν χώροι υγιεινής και αποθηκευτικοί χώροι .
Το καταφύγιο λειτουργούσε βάσει κανονισμού, τον οποίο έπρεπε να τηρούν όλοι. Ειδικότερα, ζητείτο να μην καπνίζουν, ώστε «να μην αποστερείτε τους άλλους και τον εαυτό σας από τον υπάρχοντα αναπνεύσιμο αέρα». Επίσης, στον κανονισμό αναφερόταν ότι «παλληκαρισμοί και επιδείξεις θάρρους είναι άσκοποι και επιβλαβείς», όπως ακόμη ότι «επιβάλλεται η δημιουργία ευχαρίστου ατμόσφαιρας ιδίως από μέρους των ανδρών προς τόνωσιν του ηθικού».
Μια ιστορία που μας συγκλόνισε ήταν αυτή που μας διηγήθηκε ο κος Αποστολέρης και αφορούσε την εικόνα της Αγίας Βαρβάρας .
Αυτή η εικόνα ήταν κρεμασμένη στο καταφύγιο του Σιδηροδρομικού σταθμού για να προσεύχονται και να ζητούν βοήθεια οι διαμένοντες σε αυτό
Μετά τον πόλεμο οι σιδηροδρομικοί του Βόλου πήραν την εικόνα και την μετέφεραν στον ιερό ναό των Αγίων Θεοδώρων .
Με τους σεισμούς του 1955 η εκκλησία καταστράφηκε και σώθηκε μόνο η εικόνα της Αγίας Βαρβάρας .
Ακολούθως η εικόνα μεταφέρθηκε στον ιερό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα .
Έτσι και ενώ όλοι οι σιδηροδρομικοί της Ελλάδος έχουν ως προστάτη τον Άγιο Φίλιππο οι συνάδελφοι τους στο Βόλο τιμούν και έχουν προστάτη τους την Αγία Βαρβάρα .
“Στόχος μου και επιθυμία μου είναι να γίνει ένας μουσειακός χώρος” μας λέει στον χαιρετισμό μας ο σταθμάρχης Βόλου κ. Γεώργιος Αποστολέρης.
«Πολεμικό καταφύγιο στο αμαξοστάσιο του ΟΣΕ»
Ακόμη μια ευχάριστη έκπληξη μας περίμενε όταν επισκέφθηκαμε το αμαξοστάσιο του ΟΣΕ στην Νέα Ιωνία δίπλα από το γήπεδο της Νίκης. Μετά από άδεια του σταθμάρχη Βόλου κ. Γεωργίου Αποστολέρη και με την πολύτιμη βοήθεια του συνταξιούχου σιδηροδρομικού κ. Χαράλαμπου Πασαπόρτη κατεβήκαμε στο εκεί πολεμικό καταφύγιο που βρίσκεται στη γωνία του μεγάλου οικοπέδου του αμαξοστασίου και ανάμεσα στα παλιά γραφεία των εγκαταστάσεων.
Ανοίγοντας η μεγάλη καταπακτή σαν αυτή των αποδυτηρίων των γηπέδων και κατεβαίνοντας γύρω στα 20 σκαλιά με την βοήθεια του κινητού μας προσπαθήσαμε να φωτογραφίσουμε απίστευτες εικόνες σαν αυτές του πολεμικού καταφυγίου του Σιδηροδρομικού σταθμού Βόλου απλά σε σμίκρυνση.
Ήταν σαφώς πολύ πιο μικρό με μια πόρτα εισόδου και μια πόρτα εξόδου κινδύνου που ήταν και αυτή κτισμένη.
Η χωρητικότητα του ήταν για περίπου 50 άτομα πολύ στριμωγμένα και φυσικά και αυτό για την προστασία των 200 και πλέον εργαζομένων στο αμαξοστάσιο .
Δεν υπήρχε σύστημα εξαερισμού παρα μόνο 2-3 οπές στον τοίχο για να μπαίνει αέρας αλλά μας έκανε εντύπωση το ηλεκτρικό δίκτυο με διακόπτη και λάμπα εποχής που ήταν άθικτα.
Ήταν και αυτή μια ακόμη εμπειρία ευχάριστη για το ρεπορτάζ , δυσάρεστη για τις μνήμες .
Ξεναγηθήκαμε και στο αμαξοστάσιο πάντα με την βοήθεια του κ. Πασαπόρτη δίνοντας ραντεβού
μια άλλη φορά ευχαριστώντας τον θερμά για την πολύτιμη βοήθεια του.
«Πολεμικό καταφύγιο στην οδό Γαλλίας»
Λίγες οι πληροφορίες που συλλέξαμε για το καταφύγιο αυτό.Βρίσκεται στην οδό Γαλλίας μεταξύ
Γκλαβάνη και Κουμουνδούρου. Λέγεται ότι εκτός από τα καταφύγια που άνοιξαν τις πόρτες τους, για
να προστατεύσουν τους πολίτες από τους βομβαρδισμούς, και πολλά άλλα υπόγεια που
προορίζονταν
για διαφορετική χρήση. Τα χρόνια της Κατοχής αντιαεροπορικά καταφύγια κατασκεύασαν και οι
γερμανικές δυνάμεις.
Έτσι οι πληροφορίες μας λένε ότι αυτό το σπίτι επιτάχτηκε από τις γερμανικές δυνάμεις και το υπόγειο του χρησιμοποιήθηκε σαν καταφύγιο .
Άλλες πληροφορίες -ανεπιβεβαίωτες- μας λένε ότι αυτό το υπόγειο-καταφύγιο συνδέεται με άλλο καταφύγιο που ήταν στο προαύλιο του Αγίου Νικολάου.
Με την βοήθεια της ενοικιάστριας του κτιρίου μπήκαμε μέσα, φωτογραφήσαμε και ξεναγηθήκαμε
στους τσιμεντένιους διαδρόμους του καταφυγίου.
«Καταφύγιο Πιτσιώρη»
Τελευταία μας επίσκεψη ήταν στο καταφύγιο που λίγο εως πολύ γνωρίζουν όλοι περίπου οι Βολιώτες
αφού βρίσκεται στο πιο πολυσύχναστο μέρος στο κέντρο του Βόλου επί των οδών Ερμού-
Γαμβέτα-Κονταράτου, στο φερόμενης ιδιοκτησίας Μαρίας και Αντωνίου Κουκουριτάκη.
Παρά τις επίμονες προσπάθειες μας δεν κατέστη δυνατόν να μάθουμε περισσότερα -τουλάχιστον
προς το παρόν -όπως επίσης δεν μπορέσαμε να το επισκεφτούμε.
Το κείμενο και οι φωτογραφίες ανήκουν στην ιστοσελίδα του Secret Volos.
https://www.secretvolos.gr/apokleistiko-mpikame-se-polemika-kat/?fbclid=IwAR0TiZbWLXfTAjxH6B-YTMBJlf-TIB6khOLR1H62F6AMHi7N_he-wvZLUz4
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου